Niska ferrytyna – przyczyny, objawy i leczenie. Jak podnieść jej poziom?

Jeśli od dłuższego czasu czujesz się wyczerpana, masz problem z koncentracją, wypadają Ci włosy i nawet relaksujący weekend nad morzem nie przywraca Ci pełni sił, przyczyna może kryć się w… badaniach krwi. A dokładniej – w poziomie ferrytyny.

Wiele osób sprawdza tylko żelazo, tymczasem to ferrytyna jest głównym markerem zapasów żelaza w organizmie i jednym z najczulszych wskaźników niedoboru. Gdy ferrytyna jest niska, ciało nie ma z czego „produkować” energii – i zaczynają się problemy.

Czym jest ferrytyna i jakie wartości uznaje się za niskie?

Ferrytyna to białko magazynujące żelazo w komórkach. Można ją porównać do magazynu, z którego organizm korzysta, gdy potrzebuje żelaza do produkcji hemoglobiny, czerwonych krwinek, pracy mięśni i układu nerwowego.

Normy ferrytyny różnią się między laboratoriami, ale w literaturze medycznej często przyjmuje się, że:

• poniżej ok. 30 ng/ml – bardzo często świadczy o niedoborze żelaza, nawet jeśli hemoglobina jest jeszcze w normie,
• w stanach zapalnych ferrytyna może być pozornie prawidłowa lub podwyższona, mimo realnego niedoboru – dlatego interpretacja zawsze powinna uwzględniać inne parametry (CRP, obraz kliniczny).

W praktyce oznacza to, że możesz mieć „ładną” morfologię, a mimo to bardzo niskie zapasy żelaza.

Niska ferrytyna objawy – coś więcej niż zwykłe zmęczenie

Niska ferrytyna i wynikająca z niej niedoborowość żelaza dają objawy, które łatwo zrzucić na stres czy przepracowanie. Najczęstsze to:

U wielu kobiet dopiero po wyrównaniu ferrytyny pojawia się efekt „wow” – nagle okazuje się, że da się normalnie funkcjonować, pracować, podróżować czy korzystać z wyjazdu do hotelu nad morzem bez uczucia, że zaraz zabraknie energii.

Niska ferrytyna – najczęstsze przyczyny

1. Zbyt mała podaż żelaza w diecie:

• dieta bardzo uboga w mięso i produkty odzwierzęce,
• nieprawidłowo zbilansowana dieta roślinna,
• duża ilość kawy i herbaty popijanych do posiłków (utrudniają wchłanianie).

2. Obfite miesiączki

Jedną z głównych przyczyn niskiej ferrytyny u kobiet są obfite miesiączki, prowadzące do przewlekłej utraty krwi. Występują m.in. przy mięśniakach macicy, zaburzeniach hormonalnych czy niektórych wkładkach wewnątrzmacicznych.

3. Zaburzenia wchłaniania

Nawet jeśli w diecie jest sporo żelaza, organizm może mieć problemy z jego wykorzystaniem, np. w przebiegu:

• celiakii,
• przewlekłych chorób zapalnych jelit,
• SIBO,
• po niektórych operacjach bariatrycznych,
• przy długotrwałym stosowaniu leków zmniejszających wydzielanie kwasu żołądkowego.

4. Ciąża i okres karmienia piersią

W czasie ciąży i karmienia zapotrzebowanie na żelazo znacząco wzrasta – jeśli nie zostanie odpowiednio pokryte dietą i suplementacją, ferrytyna łatwo spada.

5. Intensywny wysiłek fizyczny

U sportowców i osób bardzo aktywnych fizycznie niska ferrytyna jest dość częsta, bo organizm zużywa więcej żelaza, a mikrourazy i potliwość dodatkowo zwiększają straty.

6. Pasożyty i inne przewlekłe infekcje

Ważnym, często pomijanym powodem przewlekłej utraty żelaza są pasożyty. Dlatego przy trudnym do wyjaśnienia spadku ferrytyny (zwłaszcza u osób z dolegliwościami jelitowymi, biegunkami, niewyjaśnionym chudnięciem, po podróżach do krajów o gorszych warunkach sanitarnych) warto rozważyć diagnostykę w kierunku pasożytów – kał na pasożyty, czasem badania serologiczne lub endoskopowe.

Niska ferrytyna  – jak ją podnieść?

1. Suplementacja żelaza

Podstawą leczenia niskiej ferrytyny jest uzupełnienie żelaza:

• najczęściej stosuje się preparaty doustne,
• w przypadku nietolerancji doustnej lub bardzo nasilonego niedoboru – rozważa się żelazo dożylne, podawane w warunkach szpitalnych lub ambulatoryjnych.

Przyjmując żelazo, warto pamiętać, że:

• najlepiej działa, gdy przyjmujemy je na czczo lub między posiłkami,
• dobrze jest łączyć je z witaminą C, która poprawia wchłanianie,
• nie należy popijać go kawą, herbatą, mlekiem ani brać równocześnie z dużą dawką wapnia (utrudniają wchłanianie),
• lekarz może zaproponować dawkowanie codzienne lub co drugi dzień – coraz więcej badań sugeruje, że podawanie co 24–48 godzin może poprawiać wchłanianie i zmniejszać działania niepożądane.

2. Dieta bogata w żelazo

Farmakoterapia to jedno, ale dieta ma duże znaczenie zarówno w leczeniu, jak i profilaktyce. Warto włączyć:

Dobrą praktyką jest łączenie produktów bogatych w żelazo z witaminą C (papryka, kiszonki, cytrusy), a unikanie popijania ich mocną herbatą lub kawą.

Jak długo trzeba suplementować żelazo, żeby podnieść ferrytynę?

To jedno z najczęstszych pytań. Zazwyczaj:

• pierwsze efekty (poprawa samopoczucia, wzrost hemoglobiny) pojawiają się po 2–4 tygodniach,
• pełne uzupełnienie zapasów żelaza i normalizacja ferrytyny wymaga zwykle 3–6 miesięcy regularnej suplementacji, a czasem dłużej przy dużym niedoborze lub utrzymujących się krwawieniach.

W praktyce lekarze często zalecają kontynuację suplementacji jeszcze 2–3 miesiące po uzyskaniu prawidłowego poziomu hemoglobiny, żeby odbudować zapasy (ferrytynę), a nie tylko „zamalować” anemię.

Dbając o ferrytynę, dbasz o energię na co dzień – taką, która pozwoli Ci cieszyć się pracą, rodziną, podróżami i każdym kolejnym weekendem nad morzem, zamiast walczyć z ciągłym zmęczeniem.